جامعه شناسی و کاربرد آن به زبان ساده و بامثال (بخش1 از 4)
چند مفهوم زیر را درست بکار ببریم! و برای مطالعه ی عمیق در دنیای مجازی وقت بگذاریم!
1-پدیده های اجتماعی (Social phenomena)
همان وضع زندگی مردم و واقعیت های اجتماعی اند که در جامعه خود را نشان می دهند یا درکشان می کنیم. مثل ازدواج و یک مراسم خواستگاری. خرید و فروش ماشین، ملاقات زندانی، ثبت درخواستی اداری و...
یک پدیده، 3 ویژگی اصلی دارد:
-اول اینکه یک پدیده قبل از تولد افراد در جامعه و تصور عمومی مردم بوده و آداب و رسوم ویژه ی آن چیده شده و خواست و اراده فرد در آن تاثیرگذار نبوده است. مانند وظایف کوچکتر نسبت به بزرگتر
-دوم اینکه یک پدیده دارای قواعد و الگو و ساختاری است که افراد موظف به اجرای آن هستند.می توانند آن را بشکنند یا تغییر دهند اما باید عوارضش را هم بپذیرند. مانند همدردی با خانواده عزادار
-سوّم اینکه یک پدیده به صورت شایع و عمومی در جامعه و تصوّر و زندگی روزمره ی مردم وجود داشته باشد. یعنی تنها یک مورد یا استثنا نباشد. کلیت مردم هم معنا و تصور مشخصی از آن پدیده داشته باشند. مانند مشارکت در امور خیریه
پدیده ها ممکن است اجتماعی هم نباشند مانند پدیده ی طبیعی (بارش برف) یا زیستی (شکار عقاب) و..
تمام امور اجتماعی، پدیده هستند و هر روز هر انسانی با هزاران پدیده سروکار دارد و جامعه متشکل از این پدیده ها هستند که هر کسی مجری خواسته یا ناخواسته ی پدیده های اجتماعی است. برای همین است که تفاوت رفتار یک فرد چندان بر جامعه تاثیرگذار نیست و برعکس جبر و قدرت ساختار و جامعه بر همنوا کردن فرد قوی است. جامعه مانند فیلم در حال ساختی است که هر یک از این صحنه ها و پلان ها یک پدیده است. کسی که پدیده ها را می بیند و به صورت تخصصی مطالعه و تحلیل و بررسی می کند پدیدارشناس گفته می شود.
خودِ پدیده های اجتماعی هم به 3 نوع زیر برای سادگی شناخت آنها، تقسیم شده اند:
1- پدیده ی اجتماعی مربوط به «رفتارها»ی جمعی و گروهی که شامل دیدگاه، احساسات، کنش و واکنش ها و در کل شیوه ی عمل و رفتار کلیت جامعه است. این نوع پدیده ها از جامعه ای تا جامعه ای دیگر می تواند بسیار نزدیک و مشابه یا بسیار دور و متفاوت باشد. مانند نگرش انسان افغانی به اختیار و انتخاب زن در ازدواج با نگرش انسان اروپایی. این نوع پدیده ها از نسلی به نسل دیگر هم قابل تغییر و دگرگونی و حتی چرخش و واژگونی اند. مانند رفتار جمعی مردم بوکان دهه 60 به نسبت ملاک ها ومعیارهای انتخابات و همان مردم در دهه 90
در این قسمت، نشریه ها، سایت ها، رسانه های مختلف، منبر مساجد و موعظه ها، آموزش عمومی، بخش های اجتماعی و فرهنگی فرمانداری، شورای شهر، نخبگان و الگوها و ... می توانند تاثیرگذاران اصلی باشند.
2- پدیده ی اجتماعی مربوط به ریخت شناسی و مرفولوژی اجتماعی که شامل محل سکونت، شیوه کنار هم قرار گرفتن مردم، مصالح ساختمانی و نمای منازل، ترکیب جمعیتی، رنگ ها و نمادها و نشانه ها و هر آنچه که ساخت و شکل خارجی و ظاهری آن جامعه را نشان می دهد. اصحاب کهف وقتی از خواب بر می خیزند اولین واکنششان در شهر به همین نوع پدیده ها بوده است. وقتی شما به عنوان یک گردشگر وارد شهری می شوید اولین چیزی که توجهتان را ناخودآگاه جلب می کند پدیده ی اجتماعی از نوع مرفولوژی آن است. وضعیت ساختی و بیرونی آن جامعه به صورتی بیانگر کیفیت درونی آن، سطح آگاهی عمومی مردم، مسئولیت پذیری دست اندرکاران، تاثیر رسانه ها و متولیان فرهنگی، چشم اندازهای اقتصادی و... نیز می باشد. غالباً پدیده های اجتماعیِ مرفولوژی، دیرپا و ماندگار و مقاوم هستند و تغییرات آن آهسته و نامحسوس و طی مرور زمان است.
در این قسمت، شهرداری، مسکن و شهرسازی، راه و دیگر تاسیسات رفاهی می توانند تاثیرگذاران اصلی باشند.
3- پدیده ی اجتماعی مربوط به کارکردهای درونی جامعه و فیزیولوژی آن است که شامل روابط نهادها و اداره ها، دین و مذهب، اوقات فراغت و تفریحات، شبکه های تولید و توزیع و مصرف، آموزش و پرورش و خانواده و تمام آنچه که بین نهادها و خُرده نظام های درونی یک جامعه روی می دهد. این نوع پدیده ها روی نهادها که دارای وظایف و کارکردهای مشخص رسمی هستند تاکید و تمرکز بیشتری دارد.زیرمیزی،کاغذبازی یکی از پدیده های اجتماعی مربوط به فیزیولوژی جامعه است.
در این قسمت، نیروهای نظامی وانتظامی امنیتی، روسای ادارات، بخش های تحقیق و بازرسی و پیشگیری و قضایی، مردم نهادها و شبکه های مجازی می توانند از تاثیرگذاران اصلی باشند.
تمرین
لطفاً تشخیص دهید که هر یک از مفاهیم زیر کدام نوعِ پدیده ی اجتماعی اند؟
فضای سبز و پارک، راهپیمایی و تظاهرات، احساسات قومی، ناهماهنگی اداره ها.